U subotu, 1.jula u 20h, u galeriji ,,Nikola i Uglješa Popović“, u prisustvu velikog broja posjetilaca otvorena je velika retrospektivna izložba ,,Večito“, posvećena stogodišnjici rođenja velikana srpske i jugoslovenske arhitekture, Bogdanu Bogdanoviću. Autor i kustos izložbe je istaknuta istoričarka umjetnosti, mr Mare Janakova Grujić. Neposredan povod za izložbu je proglašenje Bogdanovićevog spomenika na Jasikovcu za spomenik kulture od nacionalnog  značaja, a istom je otvorena i ovogodišnja manifestacija “Beransko kulturno ljeto”.

   Berane kao grad posjeduje jedno od najznačajnih djela ovog jugoslovenskog graditelja Spomen-kompleks ,,Sloboda”, te je ovom memorijalu posvećena posebna monografska postavka u okviru izložbe. Posjetioci će na izložbi moći da se upoznaju sa cjelokupnim stvaralaštvom Bogdanovića, a posebnom virtuelnom projekcijom biće provedeni kroz Jasikovac – viđen sa zemlje i sa neba. U okviru monografskog korpusa o spomeniku ,,Sloboda“ po prvi put će imati prilike da vide: fotografije iz porodične zaostavštine klesara – temačkih kamenorezaca koji su ga sagradili, kao i svjedočanstva toka gradilišta i metodologije tehnike obrade kamena. Tu su i djelovi originalnog arhitektonskog projekta, originalne hemeroteke o spomeniku i reprodukcije crteža koji se čuvaju u Beogradu i Beču. Takođe, na otvaranju je premijerno  prikazana projekcija originalnog snimka sa otvaranja spomenika na Jasikovcu, kao i posebnog savremenog autorskog filma o spomeniku.

Na otvaranju su govorili Violeta Folić-direktorica Polimskog muzeja, Mare Janakova Grujić-autorka izložbe, a izložbu je otvorio Svetislav Popović-profesor Arhitektonskog fakulteta. Dan nakon otvaranja, u nedelju, 2.jula, u 11h, biće organizovano i stručno autorsko vođenje kroz izložbu za najširu javnost. Vodič kroz izložbu će biti autorka iste, mr Mare Janakove Grujić.

Večeras, kao domaćin, imam priliku da vas uvedem u svečano otvaranje izložbe ,,Večito – 100 godina od rođenja Bogdana Bogdanovića“. Pored naše ustanove, organizator izložbe je i Centar za graditeljsko nasleđe ,,VAM“ iz Beograda. Izložba je posvećena cjelokupnom Bogdanovićevom stvaralačkom opusu, sa posebnim osvrtom na spomenik Slobode na Jasikovcu. Autor i kustos izložbe je istaknuta istoričarka umjetnosti, mr Mare Janakova Grujić, koja je dala i likovni identitet izložbe. Recenzent izložbe je prof. dr Aleksandar Kadijević. Izložba je rađena savremeno i u duhu Bogdanovićevog neiscrpnog simbolizma kruga, a sačinjena od je od klasične i multimedijalne postavke. Posebna postavka sa temom monografskog prikaza spomenika ,,Slobode“ na Jasikovcu prikazuje kompletan istorijat projektovanja i izgradnje ovog značajnog memorijala i uključuje i istorijsku građu, po prvi put izloženu javnosti. Velika retrospektivna izložba ,,Večito“, posvećena je stogodišnjici rođenja velikana srpske i jugoslovenske arhitekture. Nakon prošlogodišnje premijere u Beogradu, ona večeras, na posebnu čast i obostrano zadovoljstvo, nastavlja život upravo ovdje u Beranama, u galeriji ,,Nikola i Uglješa Popović“. Trajaće u periodu od 1. – 15. jula ove godine – kazala je  Folić.

Kako je kazala neposredan povod za izložbu je proglašenje Bogdanovićevog spomenika na Jasikovcu za spomenik kulture od nacionalnog značaja, a godina proglašenja je i godina u kojoj je navršen jedan vijek od Bogdanovićevog rođenja, kao i pola vijeka od početka izgradnje spomenika na Jasikovcu.

– Prošle godine  Uprava za zaštitu kulturnih dobara CG je ovom memorijalnom kompleksu dodijelila status kulturnog dobra od nacionalnog značaja, što je i pokrenulo ideju o gostovanju večerašnje izložbe, ali i dosta drugih aktivnosti vezanih za Jasikovac. Prije svega, očekujemo ubrzo raspisivanje međunarodnog konkursa za idejno rešenje uređenja ovog prostora, sa ukupnom parkovskom površinom, a onda izradu glavnog projekta, nakon čega, i na osnovu kojeg bi pristupili sprovođenju mjera kako bismo ovaj Spomenik uredili i valorizovali na način koji mu po svom značaju pripada. Među najznačajnijim spomenicima u Beogradu, Jasenovcu, Garavicama, Prilepu, Mostaru i Kruševcu, nalazi se i spomenik na Jasikovcu, koji predstavlja jedno od Bogdanovićevih kapitalnih djela i pripada poznoj, najkreativnijoj stvaralačkoj fazi ovog autora. Ujedno je i jedno od remek – djela evropske memorijalne arhitekture 20. vijeka. Berane treba da bude, a čini mi se i da jeste, vrlo ponosno što ima jedan spomenik ovakvog značaja i to nas obavezuje da ga uređujemo, održavamo i promovišemo onako kako dolikuje. Jer, ovakva zdanja čuvaju uspomenu na herojstvo, žrtvu i ljubav prema slobodi. Večerašnjom izložbom najavljujemo i zvanično početak bogatog programa predviđenog za manifestaciju ,,Beransko kulturno ljeto“, koju mi večeras otvaramo ovom izuzetno važnom izložbom. Tokom nje će naši posjetioci imati uvid u cjelokupno stvaralaštvo Bogdanovića, a posebnom virtuelnom projekcijom biće provedeni kroz Jasikovac, prikazan sa zemlje i sa neba – kazala je Folić.

Večeras otvaramo izložbu pod nazivom ,,VEČITO”, posvećenu jubileju stogodišnjice od rođenja arh. Bogdana Bogdanovića i pedesetogodišnjice od početka izgradnje njegovog spomenika na Jasikovcu. Neumorni graditelj memorijala, protomajstor, dugogodišnji profesor na Arhitektonskom fakultetu, pedagog i učitelj generacija potonjih jugoslovenskih neimara, dekan, gradonačelnik Beograda, urbanolog, pisac, književnik, filozof arhitekture, Bogdanović je u Ivangrad došao 1971. godine. U narednih šest godina rođen je spomenik na nekadašnjem turskom utvrđenju, brdu Jasikovcu. Fantastičan grad od stećaka sa monumentalnim katunom u središtu, zapravo je kamena arhiva polimskog kraja, koja dokumentuje istoriju još od kraja 17. vijeka. Ova knjiga sa stranicama koje je rasuo vjetar, građena od najtvrđeg evropskog kamena – jablaničkog gabra, zanatsko je djelo čuvenih kamenorezaca iz Temske kod Pirota. Njima je, stoga, na izložbi posvećena velika pažnja, a materijal iz njihovih porodičnih zaostavština prvi put je izložen. Na izložbi je prvi put izložen i dio originalne projektne dokumentacije. Večeras je pred vama pregled celokupnog Bogdanovićevog stvaralaštva, kako onog spomeničkog, tako i književnog. Zanimljivo je da opus ovog arhitekte u Crnoj Gori nije ograničen samo na jasikovačkom memorijalu, već ga čine i urbanistički radovi – poznato je da je Bogdanović bio autor generalnog urbanističkog plana Cetinja, plana naselja kod manastira Morače i plana naselja Pržna kod Tivta – kazala je Grujić.

Prije nego je otvorio izložbu prof. dr Svetislav Popović se takođe obratio posjetiocima.

– Gospođa, Mare Janakova Grujić se danas likovnoj publici Berana predstavlja opusom djela protomajstora prof. Bogdana Bogdanovića koja je izložena u ovom kamernom prostoru i upriličena povodom proglašenja Jasikovca za spomenik kulture od izuzetnog značaja. Izložba ima posebnu postavku – monografski posvećenu ovom značajnom Bogdanovićevom memorijalu. Koristim priliku da ovdje pred vama podijelim radost povodom ovog značajnog pionirskog poduhvata koji je Polimski muzej ostvario sa svojom direktoricom gospođom Violetom Folić a to je da je Spomen – kompleks “Sloboda” na brdu Jasikovac u Beranama, poslije punu deceniju od kada je prvi put pokrenuta inicijativa, konačno proglašen za kulturno dobro od nacionalnog značaja. Ovim povodom sve čestitke za ovaj ostvareni cilj i da Polimski muzej bude primjer drugim institucijama u Crnoj Gori kako ostvariti cilj da država ima pravo i obavezu da vodi dalju brigu o kulturnim dobrima – kazao je Popović.

Govoreći o Bogdanu Bogdanoviću, prof. Popović je kazao da ,,njegovi biografski podaci govore da je bio poznati srpski arhitekta, graditelj, umjetnik, filozof, profesor i dekan Arhitektonskog fakulteta, gradonačelnik Beograda, ali i disident koji je posljednje decenije života proveo van rodnog grada”.

Govorio je detaljnije i o Memorijalnom kompleksu Jasikovac.

– Danas njegova djela nastavljaju da žive a primjer toga je i Memorijalni kompleks Jasikovac – Spomenik Slobodi. Utvrdu iz Otomanskog carstva na Jasikovačkom brdu okruženu šumom Bogdan Bogdanović je označio kao prostor gdje će nići spomenik dimenzija oko 40/60 metara, zatvoren prstenom Hercegovačkog krupnog kamena koji prati topografiju. Spomenik izvire iz samog pejzaža i predstavlja arhitektonsku cjelinu sa prirodom i okruženjem. Kameni blokovi ne dodiruju jedni druge, ostavljajući otvorene pukotine između njih. Stiče se utisak da je lebdeće gumno. 18 metara visoka kupa sa ukrašenim pješčanim pločama formira ekscentričan fokus na najjužnijoj ivici prstena. Spoljašnost kamenog prstena okružena je širokom prugom asfaltiranog hodnika. Ovo pojačava značaj mjesta kao skrivenog, mjesta urote i okupljanja, kasnije kao mjesta sjećanja i proslave. Karakteristična osobina procesa dizajniranja Bogdana Bogdanovića je dvosmisleno značenje ili funkcija konusa. Sa jedne strane, to je arhaični geometrijski oblik ogromnog simboličnog uticaja, ekstremne vještine za razliku od prirodnog okruženja (šume), ali je istovremeno i u formalnom dijalogu i najbližem približavanju izgledu četinara. Zemljani zidovi, djelimično nestali i obnovljeni prirodom, takođe se u određenoj mjeri umjetno obnavljaju, poboljšavaju i dobijajući značaj kao artefakt i kao veza sa istorijom, izlaze na vidjelo. Na steli se nalaze folklorni ukrasi i citati. Stela je kamena ploča raznovrsnog oblika s dekoracijama i natpisima pogrebnog ili spomeničkog karaktera. Na ovim kamenim pločama sa preko 10.000 slova ispisane istorije odaju počast crnogorskoj istoriji i kulturi – kazao je Popović.

Izložba će biti otvorena za posjetioce u periodu od 1. – 15.jula, u terminima od 11-14h i 17-20h.