Ministarstvo kulture Crne Gore, odobrilo je sredstva za sufinansiranje “Sistematskih arheoloških istraživanja Gradca u Budimlji kod Berana”, na osnovu Elaborata budućih Sistematskih arheoloških istraživanja Gradca u Budimlji, koji je JU Polimski muzej sačinila u saradnji sa Opštinom Berane, cijeneći značaj ovog utvrđenja.
Na osnovu Rješenja Uprave za zaštitu kulturnih dobara Crne Gore, od 29.06.2023.godine, Polimski muzej u Beranama je 19.jula otpočeo sistematska arheološka istraživanja Gradca. Planirana arheološka istraživanja realizovana su u periodu od 19. jula do 14. avgusta 2023. godine.
Rukovodilac arheoloških istraživanja bio je mr Predrag Lutovac, arheolog, muzejski savjetnik, a članovi stručnog tima: Milija Pantović, konzervator – savjetnik Polimskog muzeja, Vlado Lutovac, dipl. arheolog, kustos Polimskog muzeja i Slobodan Obradović, dokumentarista Polimskog muzeja.
Stručna ekipa Polimskog muzeja u Beranama obilazila je lokalitet Gradac prvobitno 2007. godine, radi fotografisanja i određivanja lokacija budućih sondi koje bi dale najznačajnije rezultate o vremenu korišćenja ovog prirodnog i dominantnog uzvišenja. Tada je konstatovano da se na elipsoidnom neravnom platou brda, koje se pruža pravcem istok-zapad, jasno uočavaju tragovi nekadašnjih bedema i ostaci pojedinih objekata. Tokom avgusta mjeseca, 2007. godine, sprovedena su sondažna arheološka istraživanja na Gradcu. Tada je u cilju zaštite i valorizacije ovog utvrđenog grada, odlučeno da se započnu višegodišnja sistematska arheološka istraživanja koja bi podrazumijevala i sprovođenje konzervatorskih mjera na svim otkrivenim arhitektonskim ostacima. Imajući u vidu mali obim istraživanja sprovedenih tokom 2007.godine, odlučeno je da je neophodno definisati sve elemente ovog neobičnog kompleksa. Ovo kulturno dobro je u vlasništvu opštine Berane što olakšava sve buduće radove na njemu. Na ovaj način formira se jedno značajno kulturno i turističko središte grada.
U skladu sa Elaboratom o istraživanjima, radovima se pristupilo fazno, i to:
1. Uređenje postojećeg i probijanje novog puta do samog lokaliteta. U saradnji sa Agencijom za razvoj Berana, njihovom mehanizacijom, put je nabijen i osposobljen za normalno kretanje vozila. U drugoj fazi, izvršeno je probijanje novog puta, koji polazi od podnožja Gradca na sjeveroj strani i kreće se duž istočne strane sve do njegovog jugoistočnog dijela. Otvoreno je nekoliko ispitnih sondi i pri tom je locirano postojanje dva bedemska prstena koja okružuju i štite utvrđenje. Bedemi su širine 1,60 m i pružaju se u dužini od 100 metara. Nagovještava se i postojanje ulaznih kapija koje će se vremenom dokazati i istražiti.
- Sondama i probojem puta ka utvrđenju Gradac takođe je utvrđeno postojanje donjeg bedema koji je širine 1,00 m i pruža se paralelno sa gornjim bedemom. Na osnovu pronađenog materijala utvrđenje datira iz perioda 5-6 vijeka. Uglavnom dominiraju fragmenti lonaca i zdjela koji su bili u svakodnevnoj upotrebi. Pronađene su gvozdene strelice i razni alati,bronzani novčić ,noževi i poljoprivredni alati.
Radovi su izvođeni u jugoistočnom sektoru, sistemom naizmjeničnih sondi koje su pratile bedemske zidove i sačuvane kulturne sedimente. Na preostalom prostoru u osnovi je stjenovita osnova brda koju ne treba pokrivati kvadratima u kojima nema potrebe za istraživanjima.
Lokalitet su tokom trajanja istraživanja u više navrata obišli potpredsjednik Opštine Berane Damjan Ćulafić i direktorica Polimskog muzeja Violeta Folić, kako bi im stručni tim Polimskog muzeja pružio uvid u sami tok istraživanja.