ArheologijaRestauracija

TUMBARICE

Ovaj lokalitet,  nalazi se na južnom obodu plodne i široke ravni sela D. Ržanice.  Čini ga stjenovito i gotovo nepristupačno uzvišenje koje se nalazi podno brda Zaruđa, a na ulazu u kanjon Kaludarske rijeke. Svojim položajem dominira Ržanicom i gotovo cijelim istočnim dijelom široke beranske kotline. Stjenovito uzvišenje je orijentisano jugoistok-sjeverozapad, a moguće mu je prići samo sa južne strane gdje se stiču svi putevi od Ržanice i sela Aluge. Tu iznad Aluga se nalazi  izvor vode koji je obezbjeđivao sve uslove da se na ovoj stijeni formira utvrđeni grad.  Pri izgradnji fortifikacija posebna pažnja je posvećena utvrđivanju, lako pristupačne južne strane, pogotovu što se ovdje nalazio i glavni ulaz u utvrđenje. Opsežnim radovima, uklanjanjem stijena, formiran je široki odbrambeni šanac, širok 15 metara, u koji se moglo ući uskim prolazom između stjenovite hridi i urvine ka kanjonu Kaludarske rijeke. Iznad ove pregledne uvale izdižu se dva reda odbrambenih bedema. Spoljašnji bedemi su naknadno sagrađeni a spojeni su sa okruglom kulom koja se nalazi na zapadnoj strani, potom idu ka istoku sve do strmih litica kanjona kaludarske rijeke. Ovaj zid se u blagom, izbačenom,  luku pruža u dužini od oko 60 metara, širok je 1,60. metara a rađen je od priklesanog kamena nepravilnog oblika, slaganog u pravilne redove spojene krečnim malterom. Na središnjem dijelu bedema zidovi su prekinuti i mimoilaze se formirajući na taj način skriveni i zaštićeni ulaz u grad. Na ovaj način formiran je prolaz između dva zida, dug 3,50 metara a širok 2,10. metara. Prolaz je ostavljen nad strminom, ka Kaludarskoj rijeci, koja uslovljava i pravac kretanja unutar prolaza. Tačnije uslovljeni ste da odmah skrenete udesno u međuprostor između dva bedema, i to pojedinačno što olakšava odbranu grada već na prvom bedemu.  Ovaj međuprostor je širok oko 10. metara i lagano se sužava ka prolazu u drugom odbrambenom bedemu. Unutrašnju fortifikaciju čini kružna kula, na istočnoj strani i bedemi koji se pružaju ka istoku na južnoj strani u kojim je ostavljen uzan prolaz zaštićen velikom pravougaonom kulom. Kružna, donžon-kula, je prečnika  6 metara a otkriven je i prolaz u nju, sačuvan sa unutrašnje strane. Na oko 17 metara istočno od nje, ka zapadu, ostavljen je prolaz širok 1,10 metara uz veliku pravougaonu kulu (10 x 6 metara) koja dominira međuprostorom i štiti ostavljeni prolaz. Od kule se bedem spušta ka zapadu i okomitoj litici kanjona. Zidovi unutrašnjeg bedema su široki 1,40 metara, a rađeni su od pritesanog kamena slaganog u pravilne redove spojene krečnim malterom. Od zapadne kule ka sjeveru, duž stepenasto poređanih stjenovitih vrhova, bedem se spušta ka Ržanici u dužini od oko 90 metara. Rađen je u cik-cak liniji zavisno od položaja stijena i mogućeg prolaza između njih. Od jugoistočnog ugla bedem se spušta obodom strmog kanjona u dužini od oko 120 metara. Na sjevernoj strani, izuzev sjeveroistočne pravougaone kule, nijesmo mogli odrediti trasu pružanja bedema. Možemo reći da se radi o utvrđenom gradu koji se, od juga ka sjeveru strmo spušta (visinska razlika 30 metara)i prostire na površini od jednog hektara.

Capture

Na najvisočijem platou grada (850mnm), između zapadne  kule i uskog prolaza u unutrašnjem bedemu, nalaze se ostaci jednog sakralnog objekta. Radi se o jednobrodnoj građevini dužine 12,60 i širine 6,80. metara. Zidovi su široki 0,65. metara a rađeni su od grubo obrađenih kamenih blokova slaganih u pravilne redove spojene krečnim malterom sa krupnijim rječnim agregatom. Dosta široka i duboka apsida se nalazi na  istočnoj strani a u objekat se ulazilo na vrata širine 1,10metara koja se nalaze na zapadnoj strani. U osnovi crkve je očuvana supstrukcija poda rađena od  krečnog maltera sa krupnijim rječnim šljunkom. S obzirom da se radi o relativno malom zaravnjenom platou, apsida je podzidana na istočnoj, okomitoj strani a neposredno ispod nje nalaze se ostaci većeg profanog objekta širokog 7,20 a dugog oko 13  metara. Konture objekta se pružaju  ka sjeverozapadu za još oko 10 metara a moguća komunikacija od ulaznih vrata ka preostalom dijelu grada mogla je ići između apside crkve i ovog objekta.  U odnosu na apsidu crkve, osnova otkrivenog objekta je niža za  4 metra a nalazi se nad obodom strmine koja se spušta ka istoku.

Capture

Od ovih objekata osnova grada se strmo spušta ka sjeveru i sjeveroistoku a na  Osnovu komfiguracije terena jasno se uočavaju tri pojasa stepenasto izgrađenih objekata.

Sa zapadne strane nalazi se okomita stijena koja se pruža ukupnom dužinom grada a izgradnjom zidova na mjestima gdje je teren omogućavao lak prilaz formirana je, izlomljena,  fortifikacija u dužini od  80 metara. Na ovom dijelu iskorišćena je isturena stijena za izgradnju jedne polukružne kule od koje se, na osnovu komfiguracije terena, može pretpostaviti da se bedemi spuštaju u dužini  još 50. metara. Treba napomenuti da je, usled nagiba terena došlo do spiranja materijala i kulturnih slojeva što se jasno  vidi u podnožju ovog utvrđenja, na sjevernoj strani.  Na osnovu  radova u ravni ispod utvrđenja možemo locirati i eventualne nekropole vezane za ovu urbanu sredinu. Jedna se nalazi duž komunikacije koja od Ržanice vodi kroz uvalu između Zaruđa i zapadnog bedema utvrđenja ka selu Alugama. Na ovom prostoru su, prilikom zemljanih radova za krečane, mještani nalazili osteološke ostatke sahranjenih pokojnika. Na sjevernoj strani fortifikacije, preko Kaludarske rijeke nalazi se potes zvani Crkvina. Na dijelu puta D.Ržanica- Kaludra, prilikom provlačenja elektroinstalacija, otkriveni su i uništeni osteološki ostaci više pokojnika.

Podno grada i danas postoji kanal za navodnjavanje gornjeg platoa ržaničke ravni a konfiguracija terena ukazuje na vjekovnu djelatnost i uređenje ovog prostora za ekstezivnu zemljoradnju.

Pozicija izvora sa vodom uslovila je da se ovaj prirodni refugijum, kao strategijsko mjesto koristi još u neolitu. Naime na padinama ka sjeveru i zapadu nađeni su fragmenti kalupastih kamenih sjekira i kremeni odbici. Gradina je, kao refugijum korišćena i u bronzanom dobu o čemu svjedoče keramički fragmenti posuda ukrašeni snopovima paralelnih kanelura. Nesumljivo je da je krajem II i početkom III vijeka, u periodu rimske dominacije, Gradina opasana bedemima širine 1,40 metara. Slobodno možemo pretpostaviti da je do izgradnje drugog odbrambenog pojasa došlo u vrijeme napada i seoba narado tokon IV vijeka kada je posebna pažnja posvećena obezbjeđenju adekvatnih uslova za odbranu ovog značajnog urbanog centra. Tada je vjerovatno izgrađen i odbrambeni šanac na južnoj-jugoistočnoj strani.

Capture

Sa sigurnošu možemo reći da je ovaj urbani centar opstao i bio aktivan u vrijeme hristijanizacije i u ranovizantijskom periodu sve do dolaska i naseljavanja Slovena na ovim prostorima.  Osim fragmenata krčaga i lonaca koje okvirno možemo datovati u kraj V i početak VI vijeka, mlađeg materijala nema koji bi ukazao na pretpostavku da je utvrđenje obnavljano i korišćeno u kasnijim vremenskim periodima.

Komentariši